فشار خون پایین(هیپوتانسیون) معمولاً فشار خون پایین‌تر از 90 میلی‌متر جیوه برای عدد بالا (سیستولیک) یا 60 میلی‌متر جیوه برای عدد پایین (دیاستولیک) در نظر گرفته می‌شود.
آنچه برای یک فرد فشار خون پایین در نظر گرفته می شود ممکن است برای شخص دیگری مناسب و طبیعی باشد. فشار خون پایین ممکن است علائم قابل توجهی نداشته باشد یا ممکن است باعث سرگیجه و غش شود. گاهی اوقات فشار خون پایین می تواند تهدید کننده زندگی باشد.
علل فشار خون پایین(هیپوتانسیون) از کم آبی تا مشکلات پزشکی جدی متغیر است. مهم است که بدانید چه چیزی باعث کاهش فشار خون می شود تا در صورت لزوم بتوان آن را درمان کرد.
فهرست مطالب
انواع فشار خون پایین
انواع فشار خون پایین عبارتند از:
- افت فشار خون ارتواستاتیک (افت فشار خون وضعیتی) . این افت ناگهانی فشار خون هنگام ایستادن از حالت نشسته یا پس از دراز کشیدن اتفاق می افتد. علل آن عبارتند از کم آبی بدن، استراحت طولانی مدت در بستر، بارداری، برخی شرایط پزشکی و برخی داروها. این نوع افت فشار خون در افراد مسن شایع است.
- افت فشار خون پس از غذا. این افت فشار خون 1 تا 2 ساعت پس از صرف غذا رخ می دهد. این نوع هیپوتانسیون به احتمال زیاد افراد مسن را تحت تأثیر قرار می دهد، به ویژه آنهایی که فشار خون بالا یا بیماری های سیستم عصبی خودمختار مانند بیماری پارکینسون دارند. خوردن وعده های غذایی کوچک و کم کربوهیدرات، نوشیدن آب بیشتر و اجتناب از مصرف نوشیدنی های الکلی ممکن است به کاهش علائم در این بیماران کمک کند.
- افت فشار خون با واسطه عصبی. این نوع از هیپوتانسیون پس از ایستادن طولانی مدت اتفاق می افتد. این نوع فشار خون پایین بیشتر جوانان و کودکان را تحت تاثیر قرار می دهد و ممکن است ناشی از ارتباط نادرست عصبی بین قلب و مغز باشد.
- آتروفی سیستم چندگانه با افت فشار خون ارتواستاتیک. این اختلال نادر که سندرم شای دراگر(Shy-Drager syndrome) نیز نامیده می شود، بر سیستم عصبی که عملکردهای غیرارادی مانند فشار خون، ضربان قلب، تنفس و هضم را کنترل می کند، تأثیر می گذارد. این اختلال با فشار خون بسیار بالا در هنگام دراز کشیدن همراه است.
علائم فشار خون پایین
علائم فشار خون پایین (هیپوتانسیون) ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- تاری یا محو شدن دید
- سرگیجه یا سبکی سر
- غش کردن
- خستگی
- مشکل در تمرکز
- حالت تهوع
برای برخی افراد، فشار خون پایین ممکن است نشانه ای از یک بیماری زمینه ای باشد، به خصوص زمانی که به طور ناگهانی کاهش می یابد یا با علائم ظاهر می شود.
کاهش ناگهانی فشار خون می تواند خطرناک باشد. تغییر فقط 20 میلی متر جیوه – برای مثال کاهش از 110 میلی متر جیوه سیستولیک به 90 میلی متر جیوه سیستولیک – می تواند باعث سرگیجه و غش شود. افت فشار خون شدید، مانند آنهایی که به دلیل خونریزی کنترل نشده، عفونت های شدید یا واکنش های آلرژیک ایجاد می شود، می تواند تهدید کننده زندگی باشد.
فشار خون بسیار پایین می تواند منجر به وضعیتی به نام شوک شود. علائم شوک عبارتند از:
- سردرگمی، به ویژه در افراد مسن
- پوست سرد و لطیف
- کاهش رنگ پوست (رنگ پریدگی)
- تنفس سریع و کم عمق
- نبض ضعیف و تند
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد
اگر علائم فشار خون بسیار پایین (هیپوتانسیون) یا شوک را دارید، به دنبال کمک فوری پزشکی باشید.
اکثر پزشکان فشار خون را تنها زمانی بسیار پایین می دانند که ایجاد علائم کند. سرگیجه‌های جزئی گاه به گاه یا سبکی سر می‌تواند ناشی از علل زیادی باشد، مانند گذراندن زمان بیش از حد زیر نور خورشید یا در وان آب گرم. برای تشخیص صحیح، مهم است که به یک پزشک مراجعه کنید.
اگر به طور مداوم فشار خون پایینی دارید اما احساس خوبی دارید، ممکن است پزشک شما فقط در طول معاینات معمول وضعیت سلامت شما را تحت نظر داشته باشد. یادداشت برداری از علائم، زمان بروز آنها و کاری که در آن زمان انجام می دهید می تواند مفید باشد.
علل هیپوتانسیون
فشار خون با مقدار خونی که قلب پمپاژ می کند و میزان مقاومت در برابر جریان خون در رگ ها تعیین می شود. اندازه گیری فشار خون بر حسب میلی متر جیوه انجام می شود. دو عدد وجود دارد:
- فشار سیستولیک اولین عدد (بالایی) فشاری است که در شریان ها هنگام تپش قلب وجود دارد.
- فشار دیاستولیک عدد دوم (پایین) فشاری است که در شریان ها هنگام استراحت قلب بین ضربان ها وجود دارد.
انجمن قلب آمریکا فشار خون ایده آل را در حد نرمال طبقه بندی می کند. فشار خون ایده آل معمولاً کمتر از 80/120 میلی متر جیوه است.
فشار خون در طول روز بسته به موارد زیر متفاوت است:
- وضعیت بدن
- نفس کشیدن
- غذا و نوشیدنی
- داروها
- شرایط فیزیکی
- استرس
- زمان روز
فشار خون معمولاً در شب در پایین ترین حد است و در هنگام بیدار شدن به شدت افزایش می یابد. برخی شرایط سلامتی و استفاده از داروها ممکن است باعث کاهش فشار خون شود.
اختلالاتی که می تواند باعث کاهش فشار خون شود
شرایط پزشکی که می تواند باعث فشار خون پایین شود عبارتند از:
- بارداری. تغییرات در دوران بارداری باعث می شود رگ های خونی به سرعت منبسط شوند. این تغییرات ممکن است باعث کاهش فشار خون شود. فشار خون پایین در 24 هفته اول بارداری شایع است. فشار خون معمولاً پس از زایمان به سطح قبل از بارداری باز می گردد.
- شرایط قلب و دریچه قلب. حمله قلبی، نارسایی قلبی، بیماری دریچه قلب و ضربان قلب بسیار پایین (برادی کاردی) می تواند باعث کاهش فشار خون شود.
- بیماری های مرتبط با هورمون ها(اختلالات غدد درون ریز). شرایطی که بر غدد پاراتیروئید یا آدرنال تأثیر می گذارد، مانند بیماری آدیسون، ممکن است باعث کاهش فشار خون شود. قند خون پایین (هیپوگلیسمی) و گاهی اوقات دیابت نیز ممکن است فشار خون را کاهش دهد.
- کم آبی بدن. زمانی که بدن آب کافی نداشته باشد، میزان خون در بدن (حجم خون) کاهش می یابد. این حالت می تواند باعث کاهش فشار خون شود. تب، استفراغ، اسهال شدید، استفاده بیش از حد از دیورتیک ها و ورزش شدید می تواند منجر به کم آبی بدن شود.
- از دست دادن خون. از دست دادن مقدار زیادی خون، مانند آسیب یا خونریزی داخلی، حجم خون را کاهش می دهد و منجر به افت شدید فشار خون می شود.
- عفونت شدید (سپتی سمی). هنگامی که یک عفونت در بدن وارد جریان خون می شود، می تواند منجر به کاهش فشار خون شدید و تهدید کننده زندگی به نام شوک سپتیک شود.
- واکنش آلرژیک شدید (آنافیلاکسی). علائم یک واکنش آلرژیک شدید شامل کاهش ناگهانی و چشمگیر فشار خون است.
- کمبود مواد مغذی در رژیم غذایی. سطوح پایین ویتامین B-12، فولات و آهن می تواند بدن را از تولید گلبول های قرمز کافی که می تواند منجر به فشار خون پایین شود(کم خونی)، باز دارد.
داروهایی که می توانند باعث کاهش فشار خون شوند
برخی از داروها می توانند باعث کاهش فشار خون شوند، از جمله:
- قرص های مدر(ادرار آور)، مانند فوروزماید (لازیکس) و هیدروکلروتیازید
- مسدود کننده های آلفا، مانند پرازوسین (Minipress)
- مسدود کننده های بتا، مانند آتنولول و پروپرانولول
- داروهای بیماری پارکینسون، مانند پرامی پکسول (Mirapex) یا داروهای حاوی لوودوپا
- انواع خاصی از داروهای ضد افسردگی (ضد افسردگی های سه حلقه ای)، از جمله دوکسپین و ایمی پرامین
- داروهای اختلال نعوظ، از جمله سیلدنافیل (Revatio، Viagra) یا تادالافیل (Adcirca، Alyq، Cialis)، به ویژه هنگامی که همراه با داروی قلبی نیتروگلیسیرین (Nitrostat، Nitro-Dur، Nitromist) مصرف شود.
ریسک فاکتورهای ابتلا به هیپوتانسیون
هر کسی ممکن است فشار خون پایین (هیپوتانسیون) داشته باشد. عوامل خطر افت فشار خون عبارتند از:
- سن. افت فشار خون هنگام ایستادن یا بعد از غذا خوردن عمدتاً در بزرگسالان بالای 65 سال رخ می دهد. افت فشار خون با واسطه عصبی در درجه اول کودکان و بزرگسالان جوان تر را تحت تأثیر قرار می دهد.
- داروها. برخی از داروها، از جمله برخی از داروهای فشار خون، خطر ابتلا به فشار خون پایین را افزایش می دهند.
- بیماری های خاص. بیماری پارکینسون، دیابت و برخی بیماری های قلبی ممکن است خطر ابتلا به فشار خون پایین را افزایش دهند.
عوارض فشار خون پایین(هیپوتانسیون)
عوارض بالقوه فشار خون پایین عبارتند از:
- سرگیجه
- ضعف
- غش کردن
- آسیب ناشی از سقوط
فشار خون پایین(هیپوتانسیون) به شدت می تواند سطح اکسیژن بدن را کاهش دهد که می تواند منجر به آسیب قلب و مغز شود.
تشخیص فشار خون پایین
برای تشخیص فشار خون پایین (هیپوتانسیون)، پزشک شما یک معاینه فیزیکی انجام می دهد و در مورد سابقه پزشکی شما سؤالاتی می پرسد. این معاینه شامل اندازه گیری فشار خون است.
تست ها
ممکن است آزمایش های دیگری برای تعیین علت فشار خون پایین انجام شود.
- آزمایشات خون. آزمایش خون می تواند به تشخیص قند خون پایین (هیپوگلیسمی)، قند خون بالا (هیپرگلیسمی یا دیابت) یا تعداد کم گلبول های قرمز خون (کم خونی) کمک کند که همه این موارد می توانند فشار خون را کاهش دهند.
- الکتروکاردیوگرام (ECG یا EKG). این آزمایش سریع و بدون درد فعالیت الکتریکی قلب را اندازه گیری می کند. در طول ECG ، حسگرها (الکترودها) به قفسه سینه و گاهی اوقات به بازوها یا پاها متصل می شوند. سیم های متصل به حسگرها به دستگاهی متصل می شوند که نتایج را نمایش می دهد یا چاپ می کند. نوار قلب نشان می دهد که قلب چقدر سریع یا کند می زند. می توان از این وسیله برای تشخیص حمله قلبی فعلی یا قبلی استفاده کرد.
- تست میز شیب. تست میز شیب می تواند نحوه واکنش بدن به تغییرات وضعیت بدن شما را ارزیابی کند. این آزمایش شامل دراز کشیدن روی میزی است که برای بالا بردن قسمت بالایی بدن کج شده است، که حرکت از حالت افقی به حالت ایستاده را تقلید می کند. تسمه ها بدن را در جای خود نگه می دارند. ضربان قلب و فشار خون در طول آزمایش کنترل می شود.
درمان فشار خون پایین
فشار خون پایین (هیپوتانسیون) بدون علائم، یا تنها با علائم خفیف، به ندرت نیاز به درمان دارد.
اگر فشار خون پایین باعث علائم شود، درمان به علت آن بستگی دارد. به عنوان مثال، اگر دارو باعث کاهش فشار خون شود، ممکن است پزشک شما تغییر یا قطع دارو یا کاهش دوز را توصیه کند. بدون صحبت با پزشک خود، داروی خود را تغییر ندهید یا مصرف آن را قطع نکنید.
اگر مشخص نیست چه چیزی باعث فشار خون پایین می شود یا هیچ درمانی وجود ندارد، هدف افزایش فشار خون و کاهش علائم است. بسته به سن، سلامتی و نوع فشار خون پایین، راه های مختلفی برای انجام این کار وجود دارد:
- نمک بیشتری استفاده کنید. متخصصان معمولاً محدود کردن نمک (سدیم) را توصیه می‌کنند، زیرا می‌تواند فشار خون را گاهی به‌طور چشمگیری افزایش دهد. با این حال، برای افرادی که فشار خون پایین دارند، نمک می تواند چیز خوبی باشد. اما سدیم بیش از حد می تواند منجر به نارسایی قلبی، به ویژه در افراد مسن شود. بنابراین مهم است که قبل از افزایش نمک با یک پزشک مشورت کنید.
- آب بیشتری بنوشید. مایعات، حجم خون را افزایش داده و به جلوگیری از کم آبی بدن کمک می کند که هر دو در درمان افت فشار خون مهم هستند.
- جوراب های فشاری بپوشید. این جوراب ساق بلند که به آن جوراب ساپورت نیز می‌گویند، معمولاً برای تسکین درد و تورم رگ‌های واریسی استفاده می‌شود. این جوراب ها جریان خون را از پاها به سمت قلب بهبود می بخشند. برخی افراد چسب های شکمی الاستیک را بهتر از جوراب های فشاری تحمل می کنند.
- داروها. چندین دارو برای درمان فشار خون پایین که هنگام تغییر وضعیت از نشسته به ایستاده رخ می دهد(هیپوتانسیون ارتواستاتیک) در دسترس است. به عنوان مثال، داروی فلودروکورتیزون باعث افزایش حجم خون می شود. این دارو اغلب برای درمان افت فشار خون ارتواستاتیک استفاده می شود.
اگر افت فشار خون ارتواستاتیک طولانی مدت (مزمن) دارید، میدودرین (midodrine) ممکن است برای افزایش سطح فشار خون در حالت ایستاده تجویز شود. این دارو توانایی انبساط عروق خونی را کاهش می دهد که باعث افزایش فشار خون می شود.
شیوه زندگی و درمان های خانگی
بسته به دلیل فشار خون پایین، اقدامات زیر ممکن است به کاهش یا جلوگیری از علائم کمک کند.
- آب بیشتر و مشروبات الکلی کمتر بنوشید. الکل باعث کم آبی بدن می گردد و می تواند فشار خون را کاهش دهد، حتی اگر در حد اعتدال مصرف شود. آب مقدار خون را در بدن افزایش می دهد و از کم آبی بدن جلوگیری می کند.
به موقعیت های بدن توجه کنید. به آرامی از حالت دراز کشیده یا چمباتمه به حالت ایستاده حرکت کنید. با پاهای روی هم ننشینید.
اگر علائم فشار خون پایین در حالت ایستاده شروع شد، مانند یک قیچی، ران های خود را به صورت ضربدری خم کرده و فشار دهید. یا یک پای خود را روی طاقچه یا صندلی بگذارید و تا حد امکان به جلو خم شوید. این حرکات باعث تحریک جریان خون از پاها به قلب می شود.
وعده های غذایی کوچک و کم کربوهیدرات بخورید. برای جلوگیری از افت شدید فشار خون بعد از غذا، چند بار در روز وعده های غذایی کوچک بخورید. مصرف غذاهای پر کربوهیدرات مانند سیب زمینی، برنج، ماکارونی و نان را محدود کنید.
همچنین یک پزشک ممکن است نوشیدن یک یا دو فنجان قهوه یا چای کافئین دار را همراه با صبحانه توصیه کند. کافئین می تواند باعث کم آبی بدن شود، بنابراین مطمئن شوید که مقدار زیادی آب و سایر مایعات بدون کافئین بنوشید.
- به طور منظم ورزش کنید. به عنوان یک هدف کلی، هر روز حداقل 30 دقیقه فعالیت بدنی متوسط را هدف قرار دهید. از ورزش در شرایط گرم و مرطوب خودداری کنید.
آماده شدن برای قرار ویزیت شما
هیچ آمادگی خاصی برای بررسی فشار خون لازم نیست. مصرف داروهایی را که فکر می کنید ممکن است فشار خون شما را تحت تاثیر قرار دهد، بدون توصیه پزشک قطع نکنید.
در اینجا اطلاعاتی وجود دارد که به شما کمک می کند تا برای قرار ویزیت خود آماده شوید.
آنچه شما می توانید انجام دهید
فهرستی از موارد زیر تهیه کنید:
- علائم، از جمله علائمی که به نظر می رسد ارتباطی با فشار خون پایین ندارد، و زمانی که این علائم بروز می کنند
- اطلاعات شخصی کلیدی، از جمله سابقه خانوادگی فشار خون پایین و استرس های عمده یا تغییرات اخیر زندگی
- تمام داروها، ویتامین ها یا سایر مکمل هایی که مصرف می کنید، از جمله دوز آنها
- سوالاتی که باید از ارائه دهنده خود بپرسید
برای فشار خون پایین، سوالات اساسی که باید از پزشک خود بپرسید عبارتند از:
- چه چیزی احتمالاً باعث علائم یا وضعیت من می شود؟
- علل احتمالی دیگر چیست؟
- به چه آزمایشاتی نیاز خواهم داشت؟
- مناسب ترین درمان چیست؟
- هر چند وقت یک بار باید برای فشار خون پایین غربالگری کنم؟
- من بیماری دیگری دارم. چگونه می توانم آنها را با هم مدیریت کنم؟
- آیا محدودیت هایی وجود دارد که باید رعایت کنم؟
- آیا باید به متخصص مراجعه کنم؟
- آیا بروشور یا سایر مواد چاپی وجود دارد که بتوانم داشته باشم؟ چه وب سایت هایی را پیشنهاد می کنید؟
از پرسیدن سوالات دیگر دریغ نکنید.
از پزشک خود چه انتظاری دارید
پزشک شما احتمالاً از شما سؤالاتی می پرسد، از جمله:
- آیا همیشه علائم فشار خون پایین را دارید یا علائم شما می آیند و می روند؟
- علائم شما چقدر شدید است؟
- به نظر می رسد چه چیزی علائم شما را بهبود می بخشد؟
- به نظر می رسد چه چیزی علائم شما را بدتر می کند؟
- آیا سابقه خانوادگی بیماری قلبی دارید؟