ویتامین B12 یک ماده مغذی ضروری است که بدن شما برای فرآیندهایی مانند سنتز DNA، تولید انرژی و عملکرد سیستم عصبی مرکزی به آن نیاز دارد.
هر چند این ویتامین در بسیاری از غذاها یافت می شود، کمبود B12 در جمعیت انسانی نسبتاً شایع است. این امر اغلب به دلیل مصرف محدود در رژیم غذایی، سوء جذب، برخی شرایط پزشکی یا استفاده از داروهای کاهش‌دهنده ویتامین B12 است.
در واقع، مطالعات نشان می دهد که تا 20 درصد از افراد بالای 60 سال در ایالات متحده و بریتانیا دچار کمبود این ویتامین هستند.
مقادیر رفرانس آزمایشگاهی برای این ویتامین عبارتند از:
- سطوح B12 بالاتر از 300 pg/mL نرمال
- سطوح 200-300 pg/mL لب مرز
- سطوح زیر 200 pg/mL کمبود
از آنجایی که توانایی جذب B12 از غذا با افزایش سن کاهش می یابد، کمبود آن در افراد مسن شایع تر است. با این حال، این بدان معنا نیست که کودکان و بزرگسالان جوان‌تر، از جمله زنان باردار و شیرده ، دچار کمبود B12 نمی شوند.
متاسفانه، کمبود B12 اغلب نادیده گرفته می شود و اشتباه تشخیص داده می شود. اغلب اوقات، این امر به دلیل آزمایش‌های ناکافی است یا به این دلیل که علائم کمبود فقط مختص کمبود ویتامین B12 نیستند.
اگر شک دارید که ممکن است کمبود B12 داشته باشید، لازم است که به یک متخصص مراجعه کنید تا در مورد علائم خود صحبت کنید و آزمایشات لازم را انجام دهید.
این مقاله نه مورد از شایع ترین علائم کمبود ویتامین B12 و نحوه تشخیص و درمان این کمبود را پوشش می دهد.
فهرست مطالب
خستگی
اگر کمبود ویتامین B12 دارید، احتمالاً احساس خستگی خواهید کرد.
سلول های بدن شما برای عملکرد صحیح به ویتامین B12 نیاز دارند. به این ترتیب، نداشتن سطوح کافی B12 می‌تواند تولید طبیعی گلبول‌های قرمز خون را کاهش دهد، که می‌تواند تحویل اکسیژن به بافتهای شما را مختل کند.
به طور خاص، کمبود B12 یا فولات می تواند باعث کم خونی مگالوبلاستیک شود. این وضعیت منجر به تشکیل گلبول‌های قرمز بزرگ، غیرطبیعی و نابالغ و اختلال در سنتز DNA می‌شود.
وقتی بدن شما گلبول‌های قرمز سالم کافی برای حمل اکسیژن به بافت‌ها ندارد، احتمالاً احساس ضعف و خستگی خواهید کرد.
این مهم است که بدانید ممکن است حتی زمانی که سطح B12 شما در محدوده نرمال یا در لب مرز نرمال هست دچار خستگی و سایر علائم مرتبط با کمبود ویتامین B12 شوید.
زردی یا رنگ پریدگی پوست
یکی دیگر از علائمی که می تواند نشان دهنده کمبود B12 باشد، رنگ پریدگی یا زردی پوست است.
مانند کم خونی فقر آهن، کم خونی مربوط به کمبود B12 ممکن است پوست شما را به دلیل فقدان گلبول‌های قرمز کاملاً بالغ و سالم در بدن رنگ پریده کند.
کمبود B12 همچنین می تواند باعث بیماری به نام یرقان شود که باعث می شود پوست و سفیدی کره چشم شما رنگ زردی به خود بگیرند.
این رنگ به دلیل سطوح بالای بیلی روبین ایجاد می‌شود. بیلی روبین یک محصول زائد است که وقتی بدن شما گلبول‌های قرمز را تجزیه می‌کند تولید می گردد.
سردرد
کمبود B12 می تواند منجر به عوارض جانبی عصبی، از جمله سردرد شود.
در واقع، سردرد از شایع ترین علائم گزارش شده مربوط به کمبود B12 در بزرگسالان و کودکان است.
برخی از مطالعات نشان داده‌اند افرادی که اغلب انواع خاصی از سردردها را تجربه می‌کنند، بیشتر احتمال دارد سطح B12 پایینی داشته باشند.
در یک مطالعه در سال 2019 با 140 نفر آزمایش شونده، که نیمی از آنها سابقه میگرن داشتند، دریافتند که سطح B12 خون در شرکت کنندگان مبتلا به میگرن در مقایسه با شرکت کنندگان بدون سابقه میگرن به طور قابل توجهی کمتر است.
این مطالعه همچنین نشان داد افرادی که بالاترین سطح B12 را داشتند در مقایسه با شرکت‌کنندگان با پایین‌ترین سطح B12 80٪ کمتر در معرض ابتلا به میگرن بودند. .
تحقیقات برای بررسی اینکه آیا درمان با B12 ممکن است علائم سردرد میگرنی را در برخی افراد بهبود بخشد یا نه ادامه دارد .
علائم افسردگی
B12 برای عملکرد صحیح سیستم عصبی مرکزی شما ضروری است و کمبود این ماده مغذی می تواند بر سلامت روان شما تأثیر بگذارد.
به طور خاص. ، کمبود B12 با خطر بیشتر ابتلا به افسردگی مرتبط است.
سطوح پایین از B12 می تواند منجر به تولید سطوح بالایی از نوعی اسید آمینه حاوی گوگرد به نام هموسیستئین شود. این ماده به نوبه خود، ممکن است با افزایش استرس اکسیداتیو، آسیب DNA و مرگ سلولی در بدن به ایجاد افسردگی منجر شود.
یک مطالعه در سال 2020 با 132 کودک و نوجوان، 89 نفر مبتلا به افسردگی و 43 نفر بدون افسردگی، نشان داد که شرکت کنندگان مبتلا به افسردگی در مقایسه با افراد بدون افسردگی، سطوح B12 کمتر و سطوح بالاتری از هموسیستئین داشتند.
علاوه بر علائم افسردگی، سطوح پایین یا کمبود ویتامین B12 ممکن است منجر به سایر شرایط روانی، از جمله روان پریشی و اختلالات خلقی شود.
مشکلات گوارشی
کمبود B12 همچنین ممکن است باعث اسهال، حالت تهوع، یبوست، نفخ، گاز، و سایر علائم گوارشی گردد.
این مشکلات می‌تواند هم بزرگسالان و هم کودکان را تحت تأثیر قرار دهد.
اما به خاطر داشته باشید، که بسیاری از این علائم غیراختصاصی هستند و می توانند ناشی از عوامل دیگری باشند. به عنوان مثال، عدم تحمل غذایی(حساسیت غذایی)، داروها و عفونت ها همگی می توانند منجر به اسهال شوند.
مشکل در تمرکز و اختلالت ذهنی
از آنجایی که کمبود ویتامین B12 بر سیستم عصبی مرکزی تأثیر منفی می‌گذارد، افراد با سطوح پایین یا کمبود B12 ممکن است مشکل در تمرکز و انجام وظایف خود داشته باشند.
بخصوص افراد مسن در معرض خطر این عوارض جانبی هستند زیرا خطر کمبود B12 با افزایش سن افزایش می‌یابد.
در واقع، بسیاری از مطالعات سطوح پایین ویتامین B12 را با بدتر شدن عملکرد ذهنی در بزرگسالان مسن مرتبط دانسته‌اند.
خوشبختانه، مطالعات نشان می دهد که اختلالات ذهنی مربوط به سطوح پایین B12 می تواند با تجویز B12 بهبود یابد.
به عنوان مثال، در یک مطالعه در سال 2020 روی 202 فرد مبتلا به اختلال ذهنی خفیف، که سطوح ویتامین B12 پایین یا پایین متمایل به نرمال و سطوح هموسیستئین افزایش یافته داشتند، تجویز ویتامین B12 به مدت 3 ماه انجام شد.
بعد از درمان، 84 درصد از شرکت کنندگان بهبود قابل توجهی در علائم خود مانند ضعف تمرکز، کاهش حافظه و فراموشی گزارش کردند.
درد و التهاب دهان و زبان
گلوسیت یک اصطلاح پزشکی است که به زبان ملتهب، قرمز و دردناک اشاره دارد. این عارضه ممکن است ناشی از کمبود B12 باشد.
در افراد مبتلا به این کمبود، گلوسیت می تواند همراه با استوماتیت ظاهر شود که با زخم و التهاب در دهان مشخص می شود.
با وجود اینکه گلوسیت و استوماتیت در افراد مبتلا به کم خونی ناشی از کمبود B12 شایع است، اما می تواند بدون کم خونی نیز رخ دهد و می تواند نشانه ای از کمبود اولیه ویتامین B12 باشد.
البته گلوسیت می تواند ناشی از کمبود مواد مغذی دیگر، مانند فولات، ریبوفلاوین (B2) و نیاسین (B3) نیز بروز کند.
پارستزی در دستها و پاها
پارستزی یک اصطلاح پزشکی است که به احساس سوزش یا سوزن سوزن شدن در نواحی خاصی از بدن، مانند دست ها و پاها اشاره دارد.
بسیاری از بزرگسالان و کودکانی که کمبود B12 دارند گزارش کرده‌اند که دچار پارستزی شده‌اند.
متاسفانه، این علامت کمبود B12 با علائم مربوط به نوروپاتی دیابتی همپوشانی دارد. نوروپاتی دیابتی، آسیب عصبی ناشی از قند خون بالا می باشد که می‌تواند باعث درد و بی‌حسی در اندام‌ها شود.
افراد مبتلا به دیابت که از داروی متفورمین استفاده می کنند، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به کمبود B12 هستند، زیرا این دارو می تواند جذب ویتامین B12 را در بدن کاهش دهد.
بنابراین، کمبود B12 ممکن است به اشتباه به عنوان نوروپاتی محیطی در افراد مبتلا به دیابت تشخیص داده شود.
در نتیجه، بسیاری از کارشناسان توصیه می‌کنند که افرادی که به طور منظم متفورمین مصرف می‌کنند از نظر کمبود ویتامین B12 غربالگری شوند.
دیگر نشانه ها و علائم کمبود ویتامین B12
علاوه بر علائم بالا، کمبود B12 ممکن است منجر به موارد زیر شود:
- گرفتگی عضلانی و ضعف عضلانی. کمبود B12 بر عملکرد اعصاب حسی و حرکتی تأثیر منفی می‌گذارد، که می تواند باعث گرفتگی و ضعف عضلانی شود.
- اختلال در هماهنگی. آتاکسی، یا اختلال در تعادل و هماهنگی، یک علامت عصبی است که می تواند ناشی از کمبود B12 باشد. به این ترتیب، یک فرد مبتلا به کمبود B12 ممکن است در راه رفتن و حفظ تعادل مشکل داشته باشد.
- اختلال نعوظ. مردان مبتلا به کمبود B12 ممکن است اختلال نعوظ را در نتیجه افزایش سطح هموسیستئین در بدن تجربه کنند.
- اختلالات بینایی. کمبود B12 ممکن است باعث اختلال بینایی شود. این عارضه احتمالاً به دلیل آسیب رساندن به عصب بینایی در نتیجه کمبود این ویتامین می باشد.
تشخیص و درمان کمبود ویتامین B12
از آنجایی که علائم کمبود ویتامین B12 مختص این بیماری نیست، ممکن است تشخیص داده نشود یا اشتباه تشخیص داده شود.
اگر هر یک از علائم ذکر شده در بالا را تجربه می‌کنید، مهم است که با یک متخصص مراقبت های بهداشتی در مورد این علائم صحبت کنید.
این امر به ویژه در شرایط زیر مهم است:
- مصرف رژیم غذایی محدودکننده مانند رژیم غذایی گیاهخواری
- سن بالای 60 سال
- در دوران بارداری یا شیردهی
- یک بیماری پزشکی دارید که می تواند سطح B12 را کاهش دهد
- از داروهای کاهش دهنده B12 مانند متفورمین یا مهارکننده های پمپ پروتون استفاده می کنید
علاوه بر یادگیری علائم و معاینه فیزیکی، متخصص مراقبت های بهداشتی می تواند با تجویز آزمایش خون کمبود B12 را رد کند.
این آزمایش‌ها می‌توانند شامل:
- سطوح B12
- سطوح فولات
- شمارش کامل خون (CBC) همراه با اسمیر محیطی
- سطوح متیل مالونیک اسید (MMA)
- سطوح هموسیستئین
اگر سطوح بسیار پایین B12 در شما تشخیص داده شود، متخصص مراقبت های بهداشتی شما مناسب ترین درمان را توصیه می کند. این درمانها ممکن است شامل تزریق B12، مصرف مکمل‌های B12 خوراکی یا درمان یک بیماری زمینه‌ای باشد که می‌تواند باعث کمبود این ویتامین در بدن شود.
تزریق B12 عموماً برای افرادی توصیه می شود که نمی توانند به درستی B12 را از غذا یا مکمل ها جذب کنند، مانند افرادی که تحت عمل جراحی بای پس معده قرار گرفته اند یا افرادی که دارای بیماریهای خودایمنی خاص هستند.
مکمل‌ها و تزریق‌های B12، حتی در دوزهای زیاد، ایمن و قابل تحمل در نظر گرفته می‌شوند.
خلاصه
اگر متخصص مراقبت‌های بهداشتی شما فکر می‌کند ممکن است سطح B12 شما پایین باشد، آزمایش‌های خون مناسب را برای شما تجویز می‌کند. سطح B12 خود را ارزیابی کنید. درمان کمبود B12 معمولاً شامل مکمل‌های خوراکی یا تزریقی است.
سخن آخر
کمبود B12 می تواند علائم مختلفی از جمله خستگی، سردرد، افسردگی، پوست رنگ پریده یا زرد، اختلال ذهنی، و درد و التهاب در دهان و زبان را شامل شود.
بسیاری از علائم کمبود ویتامین B12 مختص کمبود B12 نیست، که می‌تواند باعث ناشناخته ماندن این بیماری شود.
اگر هر یک از علائم ذکر شده در بالا را تجربه می‌کنید، مهم است که برای انجام آزمایش‌های مناسب و دریافت درمان مناسب به یک متخصص مراقبت‌های بهداشتی مراجعه کنید.
منبع