زخم معده که به عنوان زخم پپتیک نیز شناخته می شود، زخم هایی هستند که در پوشش داخلی معده ایجاد می شوند.
شما همچنین ممکن است در قسمتی از روده درست پایین تر از معده دچار زخم شوید که به آن زخم اثنی عشر یا زخم دئودنوم می گویند.
زخم معده و زخم اثنی عشر علائم یکسانی دارند و درمان هر دو یکسان است.
فهرست مطالب
علائم زخم معده
شایع ترین علامت زخم معده، درد سوزشی یا درد برشی است که در شکم (معده) ایجاد می شود.
همه زخم های معده دردناک نیستند. برخی بیماران ممکن است تنها در صورتی متوجه بیماری خود شوند که یک عارضه ناشی از زخم معده ، مانند خونریزی از زخم وجود داشته باشد.
درد شکم
درد ناشی از زخم معده اغلب مانند درد سوزشی در شکم شما احساس می شود.
این درد می تواند از چند دقیقه تا چند ساعت طول بکشد و اغلب در عرض چند ساعت پس از خوردن غذا شروع می شود. همچنین ممکن است در طول شب با درد از خواب بیدار شوید.
مصرف آنتی اسیدها ممکن است درد را به طور موقت تسکین دهد، اما اگر زخم درمان نشود، دوباره عود می کند.
علائم دیگر
علائم کمتر شایع زخم معده می تواند شامل موارد زیر باشد:
- سوء هاضمه
- سوزش سردل
- از دست دادن اشتها
- احساس ناخوشی کردن
- کاهش وزن
برخی از افراد نیز پس از خوردن غذاهای چرب متوجه آروغ زدن یا نفخ می شوند.
چه زمانی باید به دنبال مشاوره پزشکی باشید
اگر علائم دائمی زخم معده را تجربه کردید به پزشک عمومی مراجعه کنید.
در موارد زیر با پزشک خود تماس بگیرید یا به اورژانس 115 مراجعه کنید:
- مدفوع تیره، چسبناک و قیر مانند دارید
- شما یک درد ناگهانی و شدید در شکم خود دارید که به طور پیوسته بدتر می شود
در موارد زیر به نزدیکترین بخش حوادث و اورژانس بروید یا با 115 تماس بگیرید :
- خون استفراغ می کنید – خون می تواند قرمز روشن به نظر برسد یا ظاهر قهوه ای تیره و دانه ای شبیه به تفاله قهوه داشته باشد.
علل زخم معده
زخم معده معمولاً در اثر عفونت باکتری هلیکوباکتر پیلوری (H. pylori) یا مصرف داروهای ضد التهابی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن و آسپرین ایجاد می شود.
این دلایل می توانند دفاع معده را در برابر اسیدی که برای هضم غذا تولید می کند، از بین ببرند و به مخاط معده آسیب برسانند و زخم ایجاد شود.
باکتری هلیکوباکتر پیلوری
ابتلا به عفونت هلیکوباکتر پیلوری شایع است و معمولا برای اکثر افراد بی ضرر است.
اما گاهی اوقات باعث ایجاد زخم در معده (زخم معده) یا در دوازدهه (زخم اثنی عشر) می شود.
دقیقاً مشخص نیست که چرا برخی افراد بیشتر از دیگران تحت تأثیر این عفونت قرار می گیرند.
داروهای ضد التهاب (NSAIDs)
NSAID ها داروهایی هستند که به طور گسترده برای درمان درد، درجه حرارت بالا (تب) و التهاب (تورم) استفاده می شوند.
NSAID های رایج مورد استفاده عبارتند از:
- ایبوپروفن
- آسپرین
- ناپروکسن
- دیکلوفناک
بسیاری از افراد NSAID ها را بدون هیچ گونه عوارض جانبی مصرف می کنند. اما همیشه این خطر وجود دارد که دارو باعث ایجاد مشکلاتی مانند زخم معده شود، به خصوص اگر برای مدت طولانی یا در دوزهای بالا مصرف شود.
اگر در حال حاضر زخم معده دارید یا سبقه زخم معده داشته اید، ممکن است به شما توصیه شود که از NSAID استفاده نکنید.
پاراستامول(استامینوفن) اغلب می تواند به عنوان یک مسکن جایگزین استفاده شود.
عوامل سبک زندگی
شواهد کمی وجود دارد که سبک زندگی مانند مصرف غذاهای تند، استرس و الکل باعث ایجاد زخم معده می شوند. اما این موارد ممکن است علائم شما را بدتر کنند.
تصور می شود که سیگار کشیدن خطر ابتلا به زخم معده را افزایش می دهد و ممکن است درمان را کم اثر کند.
تشخیص زخم معده
اگر پزشک شما فکر کند که شما زخم معده دارید، ممکن است برای تشخیص عفونت هلیکوباکتر پیلوری (H. pylori) آزمایش تجویز کند.
ممکن است برای انجام گاستروسکوپی برای بررسی داخل معده، به بیمارستان ارجاع داده شوید .
آزمایش عفونت هلیکوباکتر پیلوری
اگر پزشک شما فکر می کند علائم شما ناشی از عفونت هلیکوباکتر پیلوری است، ممکن است یکی از آزمایش های زیر را توصیه کند:
- آزمایش تنفس اوره – به شما یک نوشیدنی حاوی اوره (یک ماده شیمیایی که توسط هلیکوباکتر پیلوری تجزیه می‌شود) داده می‌شود و سپس هوای موجود در نفس شما آزمایش می‌شود.
- آزمایش آنتی ژن مدفوع – یک نمونه مدفوع کوچک برای وجود باکتری مورد آزمایش قرار می گیرد.
- آزمایش خون – نمونه ای از خون شما برای آنتی بادی های باکتری هلیکوباکتر پیلوری آزمایش می شود (آنتی بادی ها پروتئین هایی هستند که به طور طبیعی در خون شما تولید می شوند و به مبارزه با عفونت کمک می کنند). در حال حاضر این آزمایش تا حد زیادی با آزمایش آنتی ژن مدفوع جایگزین شده است
اگر آزمایش هلیکوباکتر پیلوری مثبت باشد، برای از بین بردن آن به درمان نیاز خواهید داشت که می تواند زخم را التیام بخشد و از عود آن جلوگیری کند.
گاستروسکوپی
گاستروسکوپی آزمایشی است برای بررسی مستقیم داخل معده و بررسی اینکه آیا زخم معده دارید یا خیر.
این عمل شامل عبور دادن یک لوله نازک و منعطف (یک آندوسکوپ) با دوربین به داخل معده و بخش اول روده کوچک (اثنی عشر) است.
ممکن است قبل از عمل یک آرام بخش خفیف به شما تزریق شود و گلوی شما با بی حسی موضعی اسپری شود تا عبور آندوسکوپ راحت تر شود.
تصاویر گرفته شده توسط دوربین معمولاً زخم را تأیید یا رد می کنند. همچنین ممکن است یک نمونه بافت کوچک از معده یا دوازدهه شما گرفته شود تا بتوان آن را برای تشخیص وجود باکتری هلیکوباکتر پیلوری آزمایش کرد.
گاستروسکوپی در بیمارستان و معمولاً در همان روز انجام می‌شود، بنابراین نیازی نیست شب را در بیمارستان بگذرانید.
درمان زخم معده
درمان زخم معده به علت ایجاد آن بستگی دارد. با درمان، بیشتر زخم ها در عرض چند ماه بهبود می یابند.
اگر زخم معده شما ناشی از عفونت باکتریایی هلیکوباکتر پیلوری (H. pylori) باشد، مصرف یک دوره آنتی بیوتیک و دارویی به نام مهارکننده پمپ پروتون (PPI) توصیه می شود.
اگر تصور شود که زخم معده شما به دلیل ترکیبی از عفونت هلیکوباکتر پیلوری و مصرف داروهای غیر التهابی (NSAIDs) ایجاد شده است، باز هم این داروها تجویز خوهد شد.
اگر زخم شما فقط به دلیل مصرف NSAID ها ایجاد شده باشد، یک دوره داروی PPI تجویز می شود.
یک نوع داروی جایگزین که به عنوان آنتاگونیست های گیرنده H2 شناخته می شود، گاهی اوقات به جای PPI استفاده می شود.
گاهی اوقات ممکن است داروهای اضافی به نام آنتی اسیدها برای تسکین علائم در کوتاه مدت به شما داده شود.
ممکن است پس از 4 تا 6 هفته مجدداً گاستروسکوپی انجام دهید تا بررسی شود که زخم بهبود یافته است یا نه.
اجتناب از استرس، مصرف الکل، مصرف غذاهای تند و سیگار ممکن است علائم شما را در حین بهبود زخم کاهش دهند.
آنتی بیوتیک ها
اگر عفونت هلیکوباکتر پیلوری دارید، معمولاً یک دوره 2 آنتی بیوتیکی برای شما تجویز می شود که هر کدام باید دو بار در روز به مدت یک هفته مصرف شوند.
آنتی بیوتیک هایی که بیشتر مورد استفاده قرار می گیرند آموکسی سیلین، کلاریترومایسین و مترونیدازول هستند.
عوارض جانبی این آنتی بیوتیک ها معمولا خفیف است و می تواند شامل موارد زیر باشد:
- احساس ناخوشی
- اسهال
- طعم فلزی در دهان
حداقل 4 هفته پس از اتمام دوره آنتی بیوتیکی از شما آزمایش صورت می گیرد تا ببینند آیا باکتری هلیکوباکتر پیلوری در معده شما باقی مانده است یا خیر. در صورت وجود، ممکن است به دوره ای از آنتی بیوتیک های متفاوت نیاز داشته باشید.
مهارکننده های پمپ پروتون (PPI)
PPI ها با کاهش میزان اسیدی که معده شما تولید می کند عمل می کنند و از آسیب بیشتر به زخم شما جلوگیری می کنند. این داروها معمولا برای 4 تا 8 هفته تجویز می شوند.
امپرازول ، پنتوپرازول و لانزوپرازول PPI هایی هستند که بیشتر برای درمان زخم معده استفاده می شوند.
عوارض جانبی این داروها معمولاً خفیف است، اما می تواند شامل موارد زیر باشد:
- سردرد
- اسهال یا یبوست
- احساس ناخوشی
- معده درد
- سرگیجه
- بثورات جلدی
این عوارض پس از اتمام درمان باید از بین بروند.
آنتاگونیست های گیرنده H2
مانند PPI ها، آنتاگونیست های گیرنده H2 با کاهش میزان اسید تولید شده در معده عمل می کنند.
رانیتیدین پرکاربردترین آنتاگونیست گیرنده H2 برای درمان زخم معده بود که از خط تولید حذف شد. امروزه به جای آن عمدتا از فاموتیدین استفاده می شود.
عوارض جانبی این داروها نادر است، اما ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- اسهال
- سردرد
- سرگیجه
- بثورات جلدی
- خستگی
آنتی اسیدها و آلژینات ها
شروع اثر داروهای فوق ممکن است چند ساعت طول بکشد، بنابراین پزشک شما ممکن است مصرف داروهای ضد اسید اضافی را برای خنثی کردن سریع اسید معده و تسکین علائم در کوتاه مدت تجویز کند.
برخی از آنتی اسیدها نیز حاوی دارویی به نام آلژینات هستند که پوششی محافظ روی پوشش معده شما ایجاد می کند.
این داروها را می توان بدون نسخه از داروخانه ها خریداری کرد. داروساز شما می تواند راهنمایی کند که کدام یک برای شما مناسب تر است.
آنتی اسیدها باید زمانی مصرف شوند که علائم را تجربه می کنید یا زمانی که انتظار بروز آنها را دارید، مثلا بعد از غذا یا قبل از خواب.
آنتی اسیدهای حاوی آلژینات بهتر است بعد از غذا مصرف شوند.
عوارض جانبی هر دو دارو معمولا جزئی است و می توانند شامل موارد زیر باشد:
- اسهال یا یبوست
- نفخ
- گرفتگی معده
- احساس ناخوشی
توصیه هایی در مورد مصرف NSAID ها
اگر زخم معده شما به دلیل مصرف NSAID ها ایجاد شده باشد، پزشک استفاده شما از آنها را بررسی خواهد کرد.
ممکن است به شما توصیه شود از مسکن های جایگزین که با ایجاد زخم معده مرتبط نیست، مانند استامینوفن استفاده کنید.
گاهی اوقات ممکن است یک نوع جایگزین از NSAID که با احتمال کمتری از ایجاد زخم معده همراه است و به نام مهارکننده های COX-2 شناخته می شوند، جهت کنترل درد به شما توصیه شود. شناخته شده ترین عضو این گروه داروی سلکوکسیب است.
اگر برای کاهش خطر آمبولی (لخته شدن خون) آسپرین با دوز پایین (یک NSAID) مصرف می کنید، پزشک به شما خواهد گفت که آیا نیاز به ادامه مصرف آن دارید یا خیر.
اگر نیاز به ادامه مصرف آسپرین دارید، ممکن است درمان طولانی مدت با PPI یا آنتاگونیست گیرنده H2 در کنار آسپرین تجویز شود تا از ایجاد زخم بیشتر جلوگیری شود.
درک خطرات بالقوه مرتبط با استفاده مداوم از NSAID بسیار مهم است.
احتمال ابتلای شما به زخم معده دیگر بیشتر است و ممکن است یک عارضه جدی مانند خونریزی داخلی را تجربه کنید.
عوارض و بیماری های ناشی از زخم معده
عوارض این بیماری نسبتاً نادر است، اما اگر اتفاق بیفتد می تواند بسیار جدی باشد.
خونریزی داخلی
خونریزی داخلی شایع ترین عارضه زخم معده است. این عارضه می تواند زمانی اتفاق بیفتد که یک زخم در محل رگ خونی ایجاد شود.
خونریزی می تواند یکی از موارد زیر باشد:
- خونریزی آهسته و طولانی مدت، منجر به کم خونی – باعث خستگی، تنگی نفس ، رنگ پریدگی پوست و تپش قلب (ضربان قلب قابل توجه) می شود.
- خونریزی سریع و شدید – باعث استفراغ خون یا دفع مدفوع سیاه، چسبنده و قیر مانند می شود.
اگر علائم کم خونی مداوم دارید، باید به پزشک عمومی خود مراجعه کنید. اگر آنها به این نتیجه برسند که ممکن است مبتلا به زخم معده باشید، ممکن است شما را برای معاینه و درمان به متخصص گوارش ارجاع دهند.
اگر علائم خونریزی شدیدتر را دارید، فوراً با پزشک خود تماس بگیرید، یا به نزدیکترین بخش اورژانس 115 مراجعه کنید.
درمان خونریزی داخلی
برای شناسایی علت خونریزی از گاستروسکوپی استفاده می‌شود و اغلب می‌توان در طی آن، درمان برای توقف خونریزی را انجام داد.
گاهی اوقات از روش های تخصصی که تحت هدایت اشعه ایکس انجام می شود برای متوقف کردن زخم های خونریزی دهنده استفاده می شود، اگرچه گاهی اوقات ممکن است جراحی برای ترمیم رگ خونی آسیب دیده مورد نیاز باشد.
همچنین ممکن است برای جایگزینی خونی که از دست داده اید نیاز به تجویز خون به شما باشد.
سوراخ شدن معده
یک عارضه نادرتر زخم معده، باز شدن دیواره معده است که به آن سوراخ شدگی معده می‌گویند.
این عارضه می تواند بسیار جدی باشد، زیرا باکتری هایی که در معده شما زندگی می کنند را قادر می سازد از معده شما خارج شده و پوشش داخلی شکم (صفاق) را آلوده کنند. این حالت به عنوان پریتونیت شناخته می شود .
در پریتونیت، عفونت می تواند قبل از انتشار به سایر اندام ها به سرعت در خون گسترش یابد (حالتی موسوم به سپسیس). این عارضه خطر نارسایی اندام های متعدد را به همراه دارد و در صورت عدم درمان می تواند کشنده باشد.
شایع ترین علامت پریتونیت، درد ناگهانی شکم است که به طور پیوسته بدتر می شود.
اگر این نوع درد را تجربه می کنید، فوراً با پزشک خود تماس بگیرید. اگر این امکان وجود ندارد، با 115 تماس بگیرید.
پریتونیت یک اورژانس پزشکی است که نیاز به بستری شدن در بیمارستان دارد. در برخی موارد ممکن است نیاز به جراحی باشد.
انسداد خروجی معده
در برخی موارد، زخم معده ملتهب (متورم) یا دچار اسکار می‌تواند مانع از عبور غذا از سیستم گوارش شما شود. این عارضه به عنوان انسداد خروجی معده شناخته می شود.
علائم این عارضه می تواند شامل موارد زیر باشد:
- اپیزودهای مکرر استفراغ، همراه با مقادیر زیادی استفراغ که حاوی غذای هضم نشده است
- احساس مداوم نفخ یا پری
- بعد از خوردن غذای کمتر از حد معمول، احساس سیری شدید می کنید
- کاهش وزن ناخواسته
برای تایید انسداد می توان از گاستروسکوپی استفاده کرد. اگر انسداد ناشی از التهاب باشد، می‌توان از مهارکننده‌های پمپ پروتون (PPIs) یا آنتاگونیست‌های گیرنده H2 برای کاهش سطح اسید معده استفاده کرد تا زمانی که تورم کاهش یابد.
اگر انسداد ناشی از بافت اسکار باشد، ممکن است برای درمان آن نیاز به جراحی باشد، اگرچه گاهی اوقات می توان با عبور دادن یک بالون کوچک از طریق لوله آندوسکوپ و باد کردن آن برای گشاد کردن محل انسداد، این عارضه را درمان کرد.