افت قند خون: علائم، علل و درمان های موجود

هیپوگلیسمی اغلب با درمان دیابت مرتبط است. اما سایر داروها و شرایط مختلف – که بسیار نادر هستند – می توانند باعث افت قند خون در افرادی شوند که دیابت ندارند.

هیپوگلیسمی نیاز به درمان فوری دارد. برای بسیاری از افراد، قند خون ناشتا 70 میلی گرم در دسی لیتر (mg/dL) یا 3.9 میلی مول در لیتر (mmol/L) یا کمتر باید به عنوان هشداری برای هیپوگلیسمی باشد. اما این اعداد بسته به شخص یا آزمایشگاه ممکن است متفاوت باشد. در مورد این مسئله با یک متخصص صحبت کنید.

درمان افت قند خون شامل بازگرداندن سریع قند خون شما به محدوده استاندارد با استفاده از غذا یا نوشیدنی حاوی قند بالا یا با استفاده از دارو است. درمان طولانی مدت این اختلال نیاز به شناسایی و درمان علت افت قند خون(هیپوگلیسمی) دارد.

علائم افت قند خون

اگر سطح قند خون خیلی پایین بیاید، علائم و نشانه های هیپوگلیسمی می تواند شامل موارد زیر باشد:

• پوست رنگ پریده به نظر می رسد
• لرزش
• تعریق
• سردرد
• گرسنگی یا حالت تهوع
• ضربان قلب نامنظم یا سریع
• خستگی
• تحریک پذیری یا اضطراب
• مشکل در تمرکز
• سرگیجه یا سبکی سر
• گزگز یا بی حسی لب، زبان یا گونه

همچنان که افت قند خون(هیپوگلیسمی) بدتر می شود، علائم و نشانه ها می تواند شامل موارد زیر باشد:

• سردرگمی، رفتار غیرمعمول یا هر دو، مانند ناتوانی در انجام وظایف روزمره
• از دست دادن هماهنگی
• لکنت زبان
• تاری دید یا دید تونلی
• کابوس، اگر فرد خواب است

هیپوگلیسمی شدید ممکن است باعث این علائم شود:

• عدم پاسخگویی به محرک های محیطی (از دست دادن هوشیاری)
• تشنج

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد

در موارد زیر بایستی فورا به پزشک مراجعه کنید. اگر:

• شما علائم افت قند خون دارید ولی دیابت ندارید.
• دیابت دارید و افت قند خون به درمان های معمول مانند نوشیدن آب میوه یا نوشابه های معمولی (غیر رژیمی)، خوردن آب نبات، یا مصرف قرص های گلوکز پاسخ نمی دهد.

برای کسی که دیابت دارد، یا سابقه افت قند خون(هیپوگلیسمی) دارد که علائم هیپوگلیسمی وی شدید است، یا هوشیاری خود را از دست داده است، فورا اورژانس را مطلع کنید.

علل افت قند خون

هیپوگلیسمی زمانی اتفاق می‌افتد که سطح قند خون (گلوکز) شما برای ادامه فعالیت‌های بدن بسیار پایین می‌آید. دلایل متعددی وجود دارد که باعث می شود این اتفاق بیفتد. شایع ترین دلیل کاهش قند خون، عوارض جانبی داروهایی است که برای درمان دیابت استفاده می شود.

تنظیم قند خون

وقتی غذا می خورید، بدن شما غذاها را به گلوکز تجزیه می کند. گلوکز، به عنوان منبع اصلی انرژی برای بدن شما، با کمک انسولین – هورمونی که توسط پانکراس شما تولید می شود – وارد سلول ها می شود. انسولین به گلوکز اجازه می دهد تا وارد سلول ها شود و سوخت مورد نیاز سلول های شما را تامین کند. گلوکز اضافی در کبد و ماهیچه ها به شکل گلیکوژن ذخیره می شود.

وقتی چندین ساعت غذا نخورده باشید و سطح قند خونتان پایین بیاید، تولید انسولین متوقف می شود. هورمون دیگری از لوزالمعده به نام گلوکاگون به کبد شما پیام می دهد که گلیکوژن ذخیره شده را بشکند و گلوکز را در جریان خون شما آزاد کند. این کار قند خون شما را تا زمانی که دوباره غذا بخورید در محدوده استاندارد نگه می دارد.

بدن شما همچنین توانایی ساخت گلوکز را دارد. این فرآیند عمدتاً در کبد و همچنین در کلیه ها رخ می دهد. با روزه داری طولانی، بدن می تواند ذخایر چربی را تجزیه کند و از محصولات تجزیه چربی به عنوان سوخت جایگزین استفاده کند.

علل احتمالی ناشی از ابتلا به دیابت

اگر دیابت دارید، ممکن است انسولین تولید نکنید (دیابت نوع 1) یا ممکن است بدن شما کمتر به آن پاسخ دهد (دیابت نوع 2). در نتیجه، گلوکز در جریان خون جمع می شود و می تواند به سطوح خطرناکی برسد. برای اصلاح این مشکل، ممکن است از انسولین یا سایر داروها برای کاهش سطح قند خون استفاده کنید.

اما مصرف بیش از حد انسولین یا سایر داروهای درمان دیابت ممکن است باعث کاهش بیش از حد قند خون شود و باعث افت قند خون(هیپوگلیسمی) شود. اگر بعد از مصرف دوز معمول داروهای دیابت، کمتر از حد معمول غذا بخورید یا بیش از حد معمول ورزش کنید، هیپوگلیسمی ممکن است رخ دهد.

علل احتمالی بدون ابتلا به دیابت

هیپوگلیسمی(افت قند خون) در افراد بدون دیابت بسیار کمتر است. علل افت قند خون در این افراد می تواند شامل موارد زیر باشد:

• داروها: مصرف تصادفی داروهای دیابت خوراکی دیگران یکی از دلایل احتمالی هیپوگلیسمی است. داروهای دیگری نیز وجود دارند که می توانند باعث هیپوگلیسمی شوند، به ویژه در کودکان یا افراد مبتلا به نارسایی کلیه. یک نمونه از این داروها کینین (Qualaquin) است که برای درمان مالاریا استفاده می شود.
• مصرف بیش از حد الکل: نوشیدن زیاد الکل بدون خوردن غذا می تواند مانع از ترشح گلوکز کبد از ذخایر گلیکوژن به جریان خون شود. این امر می تواند منجر به افت قند خون شود.
• برخی از بیماری های بحرانی: بیماری های شدید کبدی مانند هپاتیت یا سیروز شدید، عفونت شدید، بیماری کلیوی و بیماری قلبی پیشرفته می توانند باعث هیپوگلیسمی شوند. اختلالات کلیوی همچنین می تواند بدن شما را از دفع مناسب داروها باز دارد. کاهش دفع می تواند به دلیل تجمع داروهایی که سطح قند خون را کاهش می دهند، بر سطح گلوکز خون شما تأثیر بگذارد.
• گرسنگی طولانی مدت. هیپوگلیسمی(افت قند خون) می تواند به دلیل سوءتغذیه و گرسنگی رخ دهد. این حالت زمانی رخ می دهد که شما غذای کافی دریافت نمی کنید، و ذخایر گلیکوژن مورد نیاز بدن شما برای تولید گلوکز مصرف می شود. یک اختلال تغذیه ای به نام بی اشتهایی عصبی یکی از نمونه های بیماری است که می تواند باعث کاهش قند خون و نتیجتا گرسنگی طولانی مدت شود.
• تولید بیش از حد انسولین یک تومور نادر پانکراس (انسولینوما) می تواند باعث تولید بیش از حد انسولین در بدن شما شود و در نتیجه هیپوگلیسمی ایجاد شود. سایر تومورها نیز می توانند منجر به تولید بیش از حد مواد شبه انسولین شوند. سلول‌های غیرمعمول پانکراس که انسولین تولید می‌کنند، می‌توانند منجر به ترشح بیش از حد انسولین شوند و باعث افت قند خون شوند.
• کمبودهای هورمونی برخی از اختلالات غده فوق کلیه و تومور هیپوفیز می تواند منجر به ایجاد مقدار ناکافی هورمون های خاصی شود که تولید گلوکز یا متابولیسم آن را تنظیم می کنند. کودکان اگر هورمون رشد بسیار کمی داشته باشند ممکن است دچار افت قند خون شوند.

هیپوگلیسمی بعد از صرف غذا

هیپوگلیسمی معمولاً زمانی رخ می دهد که شما غذا نخورید، اما نه همیشه. گاهی اوقات علائم هیپوگلیسمی بعد از صرف وعده های غذایی خاص رخ می دهد، اما اینکه دقیقاً چرا این اتفاق می افتد نامشخص است.

این نوع افت قند خون، که هیپوگلیسمی واکنشی یا هیپوگلیسمی پس از غذا نامیده می شود، می تواند در افرادی رخ دهد که جراحی هایی داشته اند که با عملکرد معمول معده تداخل داشته باشند. جراحی که بیشتر با این نوع عارضه همراه است، جراحی بای پس معده است، اما این عارضه می تواند در افرادی که جراحی های دیگری نیز داشته اند نیز رخ دهد.

عوارض افت قند خون

هیپوگلیسمی(افت قند خون) درمان نشده می تواند منجر به موارد زیر شود:

• تشنج
• کما
• مرگ

هیپوگلیسمی همچنین می تواند باعث موارد زیر گردد:

• سرگیجه و ضعف
• غش کردن
• آسیب های فیزیکی
• تصادفات وسایل نقلیه موتوری
• خطر بیشتر زوال عقل در افراد مسن

عدم آگاهی از افت قندخون

با گذشت زمان، دوره های مکرر هیپوگلیسمی می تواند منجر به عدم آگاهی از هیپوگلیسمی شود. بدن و مغز دیگر علائم و نشانه‌هایی را تولید نمی‌کنند که در مورد قند خون پایین هشدار می‌دهند، مانند لرزش یا ضربان قلب نامنظم (تپش قلب). هنگامی که این اتفاق می افتد، خطر هیپوگلیسمی شدید و تهدید کننده زندگی افزایش می یابد.

اگر دیابت دارید، مبتلا به دوره های مکرر هیپوگلیسمی و ناآگاهی از هیپوگلیسمی هستید، ممکن است پزشک شما داروهای شما را اصلاح کند، اهداف سطح قند خون شما را بالا ببرد و آموزش آگاهی از قند خون را به شما توصیه کند.

مانیتور مداوم گلوکز (CGM) یک گزینه برای برخی از افراد مبتلا به هیپوگلیسمی ناآگاهانه است. هنگامی که قند خون شما خیلی پایین باشد، دستگاه می تواند به شما هشدار دهد.

دیابت درمان نشده

اگر دیابت دارید، دوره های افت قند خون ناراحت کننده است و می تواند ترسناک باشد. ترس از هیپوگلیسمی می تواند باعث شود که انسولین کمتری مصرف کنید تا مطمئن شوید که سطح قند خون شما خیلی پایین نمی آید. این امر می تواند منجر به دیابت کنترل نشده شود. با پزشک خود در مورد ترس خود صحبت کنید و دوز داروهای دیابت خود را بدون مشورت با پزشک خود تغییر ندهید.

پیشگیری از افت قند خون(هیپوگلیسمی)

اگر دیابت دارید

از برنامه مدیریت دیابت، که شما و پزشکتان تهیه کرده اید پیروی کنید. اگر داروهای جدید مصرف می کنید، برنامه غذایی یا دارویی خود را تغییر می دهید، یا ورزش جدیدی اضافه می کنید، با پزشک خود در مورد اینکه چگونه این تغییرات ممکن است بر مدیریت دیابت و خطر کاهش قند خون شما تأثیر بگذارد، صحبت کنید.

با علائم و نشانه هایی که با قند خون پایین تجربه می کنید آشنا شوید. این امر می تواند به شما کمک کند تا هیپوگلیسمی را قبل از کاهش بیش از حد قند خون خود شناسایی و درمان کنید. بررسی مکرر سطح قند خون به شما اطلاع می دهد که چه زمانی قند خون شما پایین می آید.

یک مانیتور مداوم قند (CGM) گزینه خوب برای برخی افراد است. یک CGM یک سیم کوچک دارد که در زیر پوست قرار داده شده است که می تواند میزان گلوکز خون را به گیرنده ارسال کند. اگر سطح قند خون خیلی پایین بیاید، برخی از مدل های CGM با زنگ هشدار به شما هشدار می دهند.

برخی از پمپ های انسولین اکنون با CGM ها ادغام شده اند و می توانند تحویل انسولین را زمانی که سطح قند خون خیلی سریع کاهش می یابد برای جلوگیری از هیپوگلیسمی متوقف کنند.

مطمئن شوید که همیشه یک کربوهیدرات سریع الاثر مانند آبمیوه، آب نبات سفت یا قرص های گلوکز همراه خود داشته باشید تا بتوانید افت قند خون را قبل از اینکه به طور خطرناکی پایین بیاید درمان کنید.

اگر دیابت ندارید

برای دوره‌های مکرر هیپوگلیسمی، خوردن وعده‌های غذایی کوچک مکرر در طول روز یک اقدام پیشگیرانه برای کمک به جلوگیری از کاهش بیش از حد سطح قند خون است. با این حال، این رویکرد به عنوان یک استراتژی بلند مدت توصیه نمی شود. برای شناسایی و درمان علت هیپوگلیسمی با پزشک خود همکاری کنید.

تشخیص افت قند خون

اگر علائم هیپوگلیسمی دارید، پزشک شما احتمالاً یک معاینه فیزیکی انجام می دهد و سابقه پزشکی شما را بررسی می کند.

اگر از انسولین یا سایر داروهای دیابت برای کاهش قند خون خود استفاده می کنید و علائم و نشانه های افت قند خون را دارید، سطح قند خون خود را با دستگاه قند سنج آزمایش کنید. اگر نتیجه، قند خون پایین (زیر 70 میلی گرم در دسی لیتر ) را نشان داد، طبق برنامه درمانی، افت قند خون خود را درمان کنید.

نتایج آزمایش قند خون خود و نحوه درمان سطوح پایین قند خون خود را ثبت کنید تا پزشک شما بتواند اطلاعات را برای کمک به تنظیم برنامه درمان دیابت شما بررسی کند.

اگر از داروهای شناخته شده که عامل هیپوگلیسمی هستند، استفاده نمی کنید، پزشک شما می خواهد بداند:

• علائم و نشانه های شما چه بود؟ اگر علائم و نشانه‌های هیپوگلیسمی را در اولین ملاقات با پزشک خود نداشتید، ممکن است او از شما بخواهد تا یک شب یا بیشتر ناشتا بمانید و غذا نخورید. این کار به علائم قند خون پایین اجازه می دهد تا خودشان را بروز داده و  تشخیص داده شوند. همچنین این امکان وجود دارد که شما نیاز به یک روزه طولانی مدت – تا 72 ساعت – در یک محیط بیمارستانی داشته باشید.
• وقتی علائم دارید، سطح قند خون شما چقدر است؟ پزشک شما یک نمونه خون می گیرد تا در آزمایشگاه آنالیز شود. اگر علائم شما بعد از غذا رخ دهد، آزمایش قند خون ممکن است بعد از غذا انجام شود.
• آیا با افزایش سطح قند خون علائم شما ناپدید می شوند؟

  دو آزمایش ضروری در زمان بررسی ادرار بیماران دیابتی

درمان افت قند خون

درمان فوری افت قند خون

اگر علائم هیپوگلیسمی دارید، موارد زیر را انجام دهید:

• 15 تا 20 گرم کربوهیدرات سریع الاثر بخورید یا بنوشید. اینها غذاها یا نوشیدنی های شیرین بدون پروتئین یا چربی هستند که به راحتی در بدن به قند تبدیل می شوند. قرص یا ژل گلوکز، آب میوه، نوشابه معمولی (نه رژیمی)، عسل، یا آب نبات شیرین را امتحان کنید.
• 15 دقیقه پس از درمان، سطح قند خون را مجددا بررسی کنید. اگر سطح قند خون هنوز کمتر از 70 میلی گرم در دسی لیتر (3.9 میلی مول در لیتر ) است، 15 تا 20 گرم دیگر کربوهیدرات سریع الاثر بخورید یا بنوشید و بعد از 15 دقیقه دوباره سطح قند خون خود را بررسی کنید. این مراحل را تا زمانی تکرار کنید که قند خون به بالای 70 میلی گرم در دسی لیتر (3.9 میلی مول در لیتر ) برسد.
• یک میان وعده یا وعده غذایی داشته باشید. هنگامی که قند خون شما به محدوده استاندارد برگشت، خوردن یک میان وعده یا وعده غذایی سالم می تواند به جلوگیری از افت مجدد قند خون کمک کند و ذخایر گلیکوژن بدن را دوباره پر کند.

درمان فوری هیپوگلیسمی شدید

اگر برای بهبود علائم خود به کمک فرد دیگری نیاز دارید، هیپوگلیسمی شما شدید در نظر گرفته می شود. به عنوان مثال، اگر نمی توانید غذا بخورید، ممکن است نیاز به تزریق گلوکاگون یا گلوکز وریدی داشته باشید.

به طور کلی، افراد مبتلا به دیابت که تحت درمان با انسولین قرار می گیرند، باید برای مواقع اضطراری کیت گلوکاگون داشته باشند. خانواده و دوستان باید بدانند کیت را کجا پیدا کنند و در مواقع اضطراری چگونه از آن استفاده کنند.

اگر به فردی که بیهوش است کمک می کنید، سعی نکنید به او غذا یا نوشیدنی بدهید. اگر کیت گلوکاگون در دسترس نیست یا نمی دانید چگونه از آن استفاده کنید، با اورژانس تماس بگیرید.

درمان یک بیماری زمینه ای

پیشگیری از هیپوگلیسمی مکرر مستلزم آن است که پزشک شما شرایط ایجاد کننده هیپوگلیسمی را شناسایی کرده و آن را درمان کند. بسته به علت، درمان ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• مشاوره تغذیه: بررسی عادات غذایی و برنامه ریزی غذایی با یک متخصص تغذیه ممکن است به کاهش هیپوگلیسمی کمک کند.
• داروها: اگر یک دارو دلیل افت قند خون شما باشد، پزشک شما احتمالا اضافه کردن، تغییر یا قطع دارو یا تنظیم دوز آنها را پیشنهاد می کند.
• درمان تومور: تومور در لوزالمعده معمولاً با برداشتن آن از طریق جراحی درمان می شود. در برخی موارد، مصرف دارو برای کنترل هیپوگلیسمی یا برداشتن نسبی پانکراس ضروری است.

آماده شدن برای قرار ویزیت شما

اگر دیابت دارید و مبتلا به دوره های مکرر هیپوگلیسمی می شوید، یا اگر سطح قند خون شما به طور قابل توجهی کاهش می یابد، با پزشک خود صحبت کنید تا دریابید که چگونه ممکن است نیاز به تغییر برنامه درمان دیابت خود داشته باشید.

اگر دیابت برای شما تشخیص داده نشده است، برای تعیین علت هیپوگلیسمی و درمان مناسب با پزشک خود قرار ملاقات بگذارید.

در اینجا اطلاعاتی وجود دارد که به شما کمک می کند تا برای قرار ویزیت خود آماده شوید. در صورت امکان یکی از اعضای خانواده یا دوستان خود را همراه داشته باشید. کسی که شما را همراهی می کند می تواند به شما کمک کند اطلاعاتی که به شما داده شده را به خاطر بسپارید.

آنچه شما می توانید انجام دهید

قبل از قرار ویزیت:

• فهرستی از علائم خود تهیه کنید، از جمله اینکه چه زمانی شروع شده اند و هر چند وقت یکبار رخ می دهند.
• اطلاعات کلیدی پزشکی خود را فهرست کنید، از جمله سایر شرایطی که تحت درمان هستید و نام همه داروها، ویتامین ها یا سایر مکمل هایی که مصرف می کنید، از جمله دوزها.
• اگر دیابت دارید، اطلاعات درمان دیابت خود را ارائه دهید . زمان‌بندی و نتایج آزمایش‌های اخیر قند خون و همچنین برنامه زمانی که داروهای خود را مصرف کرده‌اید، در صورت وجود، درج کنید.
• عادات معمول روزانه خود را فهرست کنید، از جمله مصرف الکل، وعده های غذایی و ورزش روتین. همچنین، به تغییرات اخیر در این عادات، مانند یک برنامه ورزشی جدید، یا شغل جدیدی که زمان غذا خوردن شما را تغییر داده است، توجه داشته باشید.
• فهرستی از سوالاتی که باید از ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی خود بپرسید تهیه کنید.

سوالاتی که در صورت ابتلا به دیابت باید از ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی خود بپرسید عبارتند از:

• آیا علائم و نشانه های من به دلیل افت قند خون است؟
• به نظر شما چه چیزی باعث هیپوگلیسمی من می شود؟
• آیا باید برنامه درمانی خود را تنظیم کنم؟
• آیا باید برنامه غذایی یا ورزش خود را تغییر دهم؟
• من بیماری دیگری دارم. چگونه می توانم این بیماری ها را با هم مدیریت کنم؟

اگر دیابت در شما تشخیص داده نشده است، سؤالاتی که باید از پزشک خود بپرسید عبارتند از:

• آیا افت قند خون محتمل ترین علت علائم من است؟
• علت دیگر چه چیزی می تواند باشد؟
• به چه آزمایشاتی نیاز دارم؟
• چه اقدامات مراقبتی از خود، از جمله تغییر سبک زندگی، می توانم برای کمک به بهبود علائم خود انجام دهم؟
• آیا باید به متخصص مراجعه کنم؟

از پزشک خود چه انتظاری دارید

پزشک شما ممکن است از شما سوالاتی بپرسد، از جمله:

• چه علائمی را تجربه کرده اید؟
• علائم شما معمولا چه زمانی رخ می دهد؟
• آیا به نظر می رسد چیزی باعث تحریک علائم شما شود؟
• آیا شما مبتلا به بیماری دیگری نیز هستید؟
• در حال حاضر چه داروهایی مصرف می کنید؟

پزشک شما بر اساس پاسخ‌ها، علائم و نیازهای شما سؤالات بیشتری می‌پرسد. آماده سازی و پیش بینی سوالات به شما کمک می کند تا از زمان ویزیت خود نهایت استفاده را ببرید.

منبع: www.mayoclinic.org